nusabali

Duwasa Katiga

  • www.nusabali.com-duwasa-katiga

Byarrr! Sunaran suryané makebyar galang. Né jani Iluh matimpuh di ajeng sasuunan. Ané besikan matapakan rangda, ané buin besikan matapakan barong. Iluh mapanganggo putih kuning, mabaju putih, masenteng kuning, makamen kuning.

Ebokné ané lantang cepok pindo kaampehang angin. Di durin tongosné matimpuh ada punyan bingin gedé, donné samah. Di tangawané ada pancoran, toyané ngricik, ening. Di tangébotné ada jero mangku ané sedeng masaa di pawédan. Di arepné suba sayaga pamuspan, misi bunga warna warni, misi asep ané suba maenyit. Dugas ento andus asepé makeber saling kilit ka langit. Suaran saa, suaran genta, lan suaran toya, saling sautin ngetisin keneh. Kaimbuhin sunaran suryané ané nyusup ngentasin selag-selagan don lan carang punyan binginé, ngaé uleng kenehné Iluh, sayaga lakar ngawit ngaturang bakti.

Byet! Peteng dedet. Tusing ada sunar nyang agigis. Suaran jangkriké nengkik pakrikrik, suaran cicingé nyalung, suaran anginé makuus nglinus. Né jani Iluh malaib patikaplug. Ngentasin tanah-tanah tuh, akah-akah gedé mablungsutan, punyan-punyanan madui ané don-donné lanying. Awakné maslongkét dini-ditu. Panganggoné telah sétsét pasranting, kulitné pesu getih, muané marongés uyak tanah ulian pang kuda kadén ia ulung.   

Di duriné, anak selem gedé ganggas nguberin. Bibihné enggang, calingné rénggah, layahné nyelép mesuang api. Di sirahné misi jangar mawarna barak, ebokné samah magambahan, matané barak ngendih, dengang dugas nepukin déwékné. Anak selem gedé ganggas totonan masebeng galak, kénkén ja cara nagih ngajak masiat, kénkén ja cara nagih makpak, nagih nguluh. Iluh nyangetang gencang palaibné. Sakéwala, utsahané mamocol. Anak selem gedé ganggas totonan kaliwat sakti. Aluh baana nguber déwékné, némbét bajuné. Iluh tusing nyidang makiba, tusing nyidang ngudiang salianan tekén kauk-kauk ngidih tulung.

Byarrr! Iluh mangléjat bangun, lantas negak di duur pasaréané. Tangkahné nrugtug, angkihané ngangsur, peluhné ngecir. Iluh inget, petengé jani tusing malénan cara peteng-petengé ané suba liwat. Unduk ané tawah, ipian ané soléh, setata ngulgul déwékné. Ia makeneh-keneh, ia marerambangan. Kija buin masadu? Kija benehné magenduwirasa? Kadi rasa di jumahan, ia buka linuhé, ngidup-ngidupang awak. Mémé bapané suba ngalain ngungsi ka tanah wayah. Idup ngajak mémé kualon, makejang tutur anaké anggona geguyon.

Yén keneh-kenehang, suba pang kuda kadén ia nyritayang lan nyekenang unduk ané asanina ka mémé kualoné. Kéto masé panyamané suba sesai ngorahin, misan-misané sesai nyatuain, mindon-mindoné sesai masadok, pisagané sesai ngentenin, krama banjarané sesai nyapatin.

“Eda campah! Eda ngéndah!”
“Saja! Yén lekad mabekel lebih, patut uliang!”
“Beneh to! Biasané ané keto panes, bawak tuuhné!”
“Aduh jik ping. Pang slamet ja! Énggalang! Énggalang ajak tangkil!”
“Seken to! Padalem. Énggalang tunasang duwasa!”

Sakéwala mémé kualoné mula pengkung sinduk, tuara dadi keleg. Munyiné, munyin-munyin panyamané, misan-misané, mindon-mindoné, pisagané, banjarané, tusing runguanga, tusing guguna. “Ah, ento tuah tutur gugon tuwon, tuah bungan sirep, eda bes lebian!”

Solah mémé kualoné ané memengkung lan tusing percaya tekén niskala seken-seken ngaé Iluh wadih, ngaénang ia suba tusing buin nyangetang mémé kualoné. Né jani ia tuah sanget ngenehang tulis gidatné. Kasengguh dadi anak ané lekad mabekel lebih seken-seken ngaé inguh, ngaé entuk, ngaé jejeh. Aget enu ada panyamané lan misan-mindoné ané rungu tekén déwékné, ané sesai nabdabin kenehné lan ngorahin apang nangkil kemu, tusing buin ngantiang mémé kualoné.

Byarrr! Akijapan mata Iluh sagét suba matimpuh di ajeng sasuunan. Kaatehin panyamané lan misan mindoné. Disubané suud ngaturang bakti, Mangku Dalang dabdab nakonang sapatekané. Ditu Iluh nyritayang makejang isin kenehné, ané ngaé ia inguh, entuk, tur jejeh. Uli unduk ané tawah kanti unduk ané soléh, uli ipian ané tawah kanti ipian ané soléh, neked unduk mémé kualoné masé suba kacritayang. Tusing karasa, isin kenehné maluab dadi toya panon ané pakatéltél melusin pipiné. Mangku Dalang ané mirengang critané marasa angen, marasa sedih. Kanti lantas siduri Mangku Dalang ngulungang baos, “Né cening lIuh, patut nglaksanayang upacara mabayuh, apang dayuh.”

Iluh satinut tekén baos Mangku Dalang. Mangku Dalang ngicénin duwasa, buin limolas dina, di Saniscara Kliwon Wariga. Kéwala di duwasa ka pertama ento, Iluh tusing nyidang mabayuh ulian ia gelem kebus dingin. Buin Mangku Dalang ngicénin galah, nem dina ané lakar teka, di Sukra Umanis Warigadéan. Kéwala lacur, duang dina satondén duwasa ané ka dua teka, Iluh magatra tekén Mangku Dalang, nyambatang, tusing nyidang mabayuh ulian maan tamu bulanan. Lantas Mangku Dalang buin ngicénin duwasa melah, buin limolas dina, di Saniscara Umanis Sungsang. Di dina duwasa ka tiga totonan, di jeroné Mangku Dalang liu anaké nglaksanayang upacara. Uli semeng ramé makalukan kanti sanja nepukin sepi latig, dugas sanjané suba mawarna kudrang, tur matanainé suba lakar nyilem di langité ba dauh, Iluh tusing masé ngenahang muncuk cunguhné, tusing masé ada nyambat sara tekén Mangku Dalang, ngaénang Mangku Dalang ngrasayang ada ané soléh, ada ané tawah.

Byarrr! Sengkala tusing nyidang kelidin. Tuuh uripé tusing ada ané nawang. Né jani, nyén ané lakar pelihang? Nasi suba kadung dadi bubuh. Tuah eling, tuah pariselsel ané nglikub. Dugas sanjané mawarna kudrang, tur matanainé lakar nyilem di langité ba dauh, bunga-bunga matulis kaduhkitan suba marérod diwangan umahné. Kéto masé panyamané, misan mindoné, pisagané, tur banjarané suba mapupul ngebekin natah umahné.

Di natah umahé, anak luh bajang mabok lantang ento masaré di duur panusangané. Masaput putih kuning, katimpalin suaran tembang kakawin Aji Palayon, suaran angklung, lan saa jero mangku. Tirta kahyangan tiga slegenti melusin paukudané. Suaran tirta kahyangan tiga ané ulung uli panusangané ngricik, kaimbuhin munyin pisagané ané kisi-kisi makrimik.

“Nak kénkén? Dadi bisa kéto?”
“Lepetan. Sing nyidang kelidin.”
“Mih… Padalem. Sada nu bajang.”
“Aa. Dingeh-dingeh nak melik koné ragané.”
“Béh, pantes suba.”

Blug! Méméné limuh di samping panusangané. Ngaénang panyamané, misan mindoné patikaplug nulungin. Pisagané ané tuni kisi-kisi makrimik nadak sara siep. Iluh ané ngepil di tengah-tengah kramané mamegeng tusing pesu munyi nepukin paundukan timpalné ané ngalain gumi ulian kaorahang melik. Tangkahné nrugtug, kenehné nrawang ngenehang kénkén lakar tulis gidatné ané patuh ngelah bekel lebih. Apabuin kanti jani Iluh kondén nyidang nyalanang upacara mabayuh kadi baos Mangku Dalang. 7

Olih: 
I Wayan Kuntara

Komentar