Wayah
Mémbon di pondok ané maraab klangsah mula dadi gegaén sai-sai I Kantun ajak I Jaya, setondén mulih nedehang bébékné uli carik.
Di nuju bébékné tondén suud mesik, matan ainé enu tegeh apabuin enu galang, ajaka dadua maan selah matutur-tuturan.
“Demen masih atiné wiréh jani subaké dadi Warisan Budaya Dunia,” kéto abetné I Kantun ngortaang berita tivi tekén I Jaya.
“Mula uling imaluan, subak kertamasané ené suba kasub,” saut I Jaya.
“Indayang té tlektekang, palemahanné sayan teduh muah landuh, pundukan pengalapané lisik buin resik, pah-pahan toya ka bangketé gindil lan adil,” I Kantun ngajumang.
“Yan iraga dadi pengangon bébék, ené suba dahat kaaptiang, majeng ring Sanghyang Embang, minakadi pemeréntahé sekadi tedung jagat, yakti-yakti nyuukang, mikukuhin saha nglestariang kahanan subaké, mangda sarwa-prani nemu santi lan jagaditha,” lungsur I Jaya.
I Kantun lan I Jaya pecak kantun ngranjing SD kantos SMP swasta ring désanné, polih amongan dados pengangon bébék. Sadina-dina sadurung ka sekolah, makadadua sareng-sareng makta bébékné ka bangketé. Ditu maan maomong-omongan, sambilanga ningalin bébékné ngalih mamaan. Yan masa mara suud manyi, tusing perlu buin maang ngamah neked jumah, wiréh binbinan bébékné makejang suba nyangkih, bek misi jijih, sisan padi ané ngatih kapilih. Dikénkéné, di masan padiné suba lakar manyi, tegeh-tegeh dadi punyanné, I Kantun lan I Jaya rumasa kéweh ngaukin bébékné apang mulih yan suba sanja. Ngaba pamuun tiing buluh lantang, maisi oncér pinaka bendéra, sambilanga gelur-gelur ngaukin, “ri… riii… riiii… mai…. mai” apang tawanga tekén bébékné I Kantun lan I Jaya enu ada ditu.
Buin ajaka dadua iteh nyatua sinambi nodiain kawéntenan padiné kuning, sayaga énggal lakar kaanyi.
“Beli, yan padiné kuning, gelis pacang ngampung,” buin I Jaya makeengan.
“Kéwala iraga kéwehan ngelurin bébéké, sing ngenah uli pundukanné,” ngarengkeng I Kantun.
“Eda ento sangetanga,…. éh, Beli padiné yan suba kuning, wayah koné adanné, ngudiang jeg nguntul, yan puyung adi jegjeg?” buin I Jaya matakon.
“Ené pratiwimba” sautné I Kantun.
“Apa suksmanné yan bandingang cara iraga dadi murid?” I Jaya dot nawang.
“Pak Guru taén nyatua, padi patuh cara imanusa, yan suba bek misi ajah-ajahan pangewruhan, wiadin pengalaman pastika pajalané nguntul, tusing taén néngéh,” imbuh I Kantun.
Demen pesan I Kantun ajak I Jaya matutur-tuturan, liu satuanné padaduanan, ada berita tivi ngewedar pejabat korupsi, warta surat kabar nuturang blabar, misi orti mahasisya démonstrasi di Sulawesi lan sios-siosan. Ané mabuat pesan naut kenehné, indik piteket Guru Agamané, ané maang satua ngeninin tuntunan karakter. Guru agamané ané mapeséngan Pak Gusti, mula cacep tur pascad ring tatwa, pepes maang sasuluh tekén murid-muridé, apang sasubanné tamat masekolah, muridé maan bekel, pedoman tusing ja, hard-skill dogén, kéwala perlu misi pendidikan akhlak ngawé kahuripanné dadi seimbang. Buin Pak Gusti nyesedang indik kahanan imanusa yan suba wayah koné lakar biasa nguntul majalan, apang tepuk sisan-sisan pajalanné, encén ané luung, nikén né tondén manut ring sesanan iraga, maan mulat sarira, introspéksi apa adanné. Cungkalikanné, yan néngéh, pastika paliaté menék dogén. Tusing nyak ningalin anak lénan, timpal ané idup beténan sing tepuk, tusing ada rasa empati tekén krama ané tunaan, yan néngéh pasti ukuran idupé nganggo modél kebiasaan anak duuran, bisa marasa sombong, angkuh, belog-ajum. Patuh cara majalan, yan tetep néngéh, tusing nepukin marga gebuh bisa nyauh-labuh, di kénkéné nanjung batu batisé matatu, ené mapuara idupé sangsara.
“Mabuat pesan unteng wacanan Pak Gusti dugasé ento,” buin I Jaya nyesedang.
“Tusing ja jani doén daging piteket dané dados anggén.” I Kantun nyekenang.
‘Ipidan kénkén ya?” takon I Jaya.
“Pak Gusti dugas iraga enu masekolah, nelatarang nganggé basa biasa, maimbuh conto sadarana apang aluh baan iraga ngresepang, wiréh iraga enu paturu cerik, perumpamaan cutet nganggon padi. Perilaku imanusa apang cara padi, disubané wayah sinah lakar nguntul,” saut I Kantun sumeken.
“Basa ané tusing biasa, ada?” meled I Jaya nawang.
“Ada! Basa wayah, patuh tekén basa makulit, éné perlu perenungan apang ngerti,” saut I Kantun.
‘Renungan, kontémplasi kéto?” sada kémeng I Jaya.
“Wayah utawi makulit, sujatinné kéné, lan inget-ingetang ragané jani, yan geginané dadi pengangon bébék, tusing taén lémpas tekén kahanan yéh. Toya koné pralambang kesuburan, kesejukan, stata ngalih tongos ané éndép, éndépang ngaba raga, rendah hati, tusing sombong. Yan suba akéto pasti ngawetuang idupé tis lan dayuh,” selag I Kantun.
‘Yan sing pelih, pajalan yéhé, uli dulu ka tebén, beneh kéto,” buin I Jaya cucud.
‘Saja! Patapan yéh, mula membah ka tebén sing ada ka dulu. Oh, ané madan yéh nak liu wigunanné, anggon minum sadina-dina, mandus pindo awai, ngupapira sajroning maurip, buina awak manusané koné 80 persén kawentuk olih itoya,” I Kantun ngawewehin.
“Kéto? Béh mara tatas tawang!” angob I Jaya.
Atep satuan pengangon bébéké ajaka dadua, luget tuturanné wiréh di sisin pondoké ujané nyansan bales, sayan demen ubuh-ubuhanné ngalih amah-amahan, sambil ngantiang bébékné suud mesik, I Jaya nyeluk kantong nyemak roko, jepita di bibihné, lantas ngerékang colok, buin matakon.
“Beli ngudiang muncuk apin koréké jag jegjeg menék?”
“Sing ja nak mula kéto! Sing ja nak mula kéné, ené ada tetuek ané dadi anggon piteket, apang idupé suka tan mawali duka,” saut I Kantun.
“Adi misi duhkita?” sesed I Jaya.
“Nak kené kasuyaktianné, api mula maguna tur mabuat lakar nyukertaang kahuripan, indayang rasaang, apiné cenik dadi anggo ngenjit roko, ngendihang sentir-sémbé, morbor saang, ngidupang kompor, nyakan nasi lan ngoréng bé. Kéwala yan gedé, sinah tusing melah, apa buin nilap-nilap tegeh, kebus baang isin guminé tur bisa ngranayang puun, ngawé imanusa resres ulian panes. Yan keneh-kenehang, api tusing ja ada di guminé doén, di awak iragané masih ada, ané maang semangat lan spirit idup, ené ada ngorahang patuh tekén keneh. Yan kenehé manut kadi swaguna imanusa, sinah luung, anggé nuntun kahuripan mangda mamargi becik-lanus, kéwala yan kenehé gedé tur nagih ulurin, satmaka cara apiné gedé, muncukné jegjeg nilap menék neked ka sirah, teras bisa pengeng, ené koné ngawetuang duhkita. Eda makejang kenehé tuukina, pilih encén seken-seken mendesak. Mireng nuukin keneh, beli dadi inget tekén lengkara di wirama Girisa, Kekawin Arjuna Wiwaha. Kéné rerambanganné “Ya mariku bapa méweh, ngambek yawatinuluran, yan kaartiang iraga lakar kéweh yan makejang pakayunané kaulurin.”
“Béh, ngwayah-wayahang dadi satuané beli!’ bingung I Jaya.
“Ssst!… dot idup tis apa panes?” I Kantun misi kisi-kisi.
“Ssanné yan kenehang cara belog, idup né koné pilihan, kéto?” tumbén omongné I Jaya wayah.
“Saja ento!” I Kantun magendang-gending di kenehné nganggo basa Inggris “Is life a choice? Life is a……” sambilanga saab seeb ngintip gulemé nyansan wayah, maciri ujan lakar malesang. Wiréh tusing nyidayang mulih, makadadua enu maan galah nuturang pakewuh lan pakendel idupé di mrecepada, cara anak nuptupang bekel lakar mulih ka guminé wayah. 7
Komentar