nusabali

Bukit Asah

  • www.nusabali.com-bukit-asah

Uli sukat bukit di samping umahné Wayan Purna tekain bégo, ia tusing taén leplep maan pules apabuin masan ujan buka jani.

Paningalané kiap, sakéwala jejeh pules. Ngenehin bukit ané sayan ceking. “Sing ké pedalema bukité kacongcong buka kéto?” kéto ia ngrieng di kenehné. Ia suba nawang bukité ento tuah gelah sawitrané tunggal désa. Yén tombaang ngeruk bukité, anak ia ngelahang, yén tusing tombaang, buka jani suba. Tusing taén enteg lakar sirep. Magadang ngenehang awakné. 

Ipidan ia inget ditu di bukité ento pepes mabalih pasih ané badelod, ané linggah tusing ada watesné, asah ngenah buka tusing ada ombakné. Makipekan menang kaja ngenah Gunung Agungé ané mawibawa. Demen kenehné maan malali ditu. Inget ia matimpal leket ajak ané ngelahang bukité. “Mula melah bukité ené Tu,” kéto Wayan Purna nutur tekén sawitrané. “Eda ja adepa, mirib dini tongos nuggalang segara-giriné.” 

Putu Kartika tusing nyautin pangidih sawitrané. Ia inget tekén pajalan keneh bisa magenti baan pakileh gumi. Sayan makelo sayan kapah masi Wayan Purna lan Putu Kartika maan matemu, mirib baan liu ané bakat itungina nyalanin kauripané, mirib baan umuré masi ngranayang. 

Mirib baan kapahné maan matemu, kanti buka jani ada bégo ngeruk bongkol bukité. Uli semengan kanti sanja selegenti ada trek ngaba tanah, ada masi ané ngaba batu uli bukité ento. Kija kadén abana, koné ada proyék ngalih pangurug. Jalané suba sayan benyah latig. Ipidan maan melah ajebos, jani suba dadi tongosin yéh, magumblengan, yén sing nawang bisa macelempung ditu. Putu Kartika masi sayan joh tekén Wayan Purna. Ia miribné suba séngeh lakar mabinaan isin kenehné. Ada masi nyambatang, Putu Kartika ngelah umah di kota, ada masi nyambatang Putu Kartika ngelah umah gedé di Dénpasar. Ada masi nyambatang bukité ento suba adepa lan pipisné anggona ngaé umah di Dénpasar. Saja apa tusing, tusing sanget tawang. Sakéwala, ané jani, bukité suba sayan tusing buin ngédéngang kamelahané buin. Tusing ada bani ngaliwat ditu, jejeh lakar kena embidan uli duur. 

Ada nyambatang yén suba asah lakar kavlinga dadi tongos umah. Mula dueg Putu Kartika, liu ngelah ékan-ékanan apang tetamianné ada gunané. “Yén bukit kariang apa lantas bakatang,” kéto karasaang di kenehné. “Ngujang ngitungin anak lén, ané penting pipis ngelah, umah melah, lakar kija élah-élah,” kéto kenehné Putu Kartika.

Saja pesan, ujané buka tusing nolih sasih tekané. Sabilang wai maan dogén ujané nekain. Bukité ento jani pabaliha dogén tekén Wayan Purna, “Buin pidan ya lakar embid ené?” Ia tusing ngelah tongos lénan tekén tetamian kawitané. Dikénkéné kanti magejeran neked di umahné. Ia suba taén morahan tekén keliang désané, masi tusing ada ngrunguang. Tuah abesik dogén tunasina tulung tuah Ida Sanghyang Widhi apanga selamet neked kawekas. Sakéwala, bayané anak tusing tawang lakar tekané. Suba waspada bisa dogén kena baya. Kalingké tusing waspada. Ia inget, ada krama lénan désa taén kena embidan bukit. Ento anggona painget tekén Wayan Purna. Ada kanti ngemasin mati. Tuah dong suba tawang, matiné tusing bakat baan ngitungin, sakéwala, apang anut masi pajalan matiné. Tusing ulian kena embidan bukit, ento ngranayang Wayan Purna mutsaha nyaga déwékné.

Apisan col, tusing taén matepuk ajak Putu Kartika. Kija kadén jani. Suba engsap miribné matimpal. Suba liu maan pipis, engsap tekén timpal. Mula biasa kéto, dingelah pipisé, prajani tusing inget ajak timpal. Pipisé bisa ngaénang kenehé mabading. “Tu, mai ja ka désa. Tingalin bukité ané taén tongos iragané maplalian dugasé cenik. Tongos ngalih buah juet, tongos ngalih buah sentul. Tongos malayangan ipidan. Putu suba engsap tekén désa padidi. Jani, tiang nampedang rasa jejeh dini di désa. Putu kija adané? Tusing padalem kéto timpalé jejeh buka kéné? Eda ja tiang bangina pipis pagelah Putuné. Yén dadi idih suudang ngeruk bukit pagelah Putuné ento.”

Wayan Purna bengong padidiana. Ia tusing nawang apa ané patut jalanina. Bukité tambis-tambis asah, suba sayan telah. Galang jani. Panes guminé nekain. Béh, kebus paling dadiné. Tusing buin ada angin tuun uli bukité. Yén ipidan, nuju panes, angin bukité nyirsir pinaka nylimurang kenehné apang tis, apang dayuh. Jani, apa anggon nayuhin keneh. Suba tusing ada. Sayan ramé jani nekain désané. Tanah bukité ané suba asah ento makejang ngrebutin nagih ngavling, mara ngenah Putu Kartika teka.

“Tu, ipidan teka?” Wayan Purna matakon.

“Ibi petengné.” Sambilanga nyaru-nyaru. Ia majalan nglinderin tanah lad bukité ento. “Jani lakar kavling tanahé ené. Ipidan bukité suba makeruk jani makavling,” sambilanga kenyem-kenyem ia nglinderin tanahné. “Buin lakar maan pipis. Ngujang bukit kariang. Apa bakatang. Pisagané sangetang. Sing ngelah pipis, tusing ada ngugu jani. Pipisé ento ané ngranayang dadi kasumbung di guminé. Eda mabet melah, yén tusing ngelah pipis.”

Wayan Purna nyiksik bulu. Ia suba nawang awakné ejohina tekén Putu Purna. Ipidan matimpal leket, jani suud leket. Ulian pipis ngranayang. Buina ia ngrasaang mabinaan bikasné Putu Kartika sasukat ngoyang joh uli désané. Tuah sanggah kawitané dogén enu di désané ento. Suud ngejang sawén kavlingan Putu Kartika suba magedi. Tusing buin nyak lakar negak di balé désané. Koné tusing ada ané perluanga, kanti muspa ka pura ané ada di désané kapah pesan. Mrasa tekén liu ngelah pipis, apa dogén dadi kabayah baan pipis.

“Tu, ingetang apa déwéké abedik, jani lakar énggal odalan di désa, ngujang dadi buka tusing rungu?”

Sagét ada tudtudan ngalih Wayan Purna, koné ada pabesen uli Putu Kartika apang nunasang tirtha di lad bukité. Orahina nunasang wangsuhpada. Putu Kartika sabilang peteng koné nyapnyap pulesné buka ada anak gedé tegeh nagih nyekuk krana unén-unén di bukité ento tusing buin ngelah umah. Umahné usakanga, ia paling ngalih tongos. Wayan Purna nelektekang anaké ané orahina tekén Putu Kartika, pabaliha menék tuun. 7

Komentar