nusabali

Gegéndong

  • www.nusabali.com-gegendong

Nu ruput satondén matanainé kedat, Luh Santi suba ngadap-adap bangun tur ngulah ipian ané nekain déwékné.

Takilan ané magantung di durin pasaréané jemaka, tur gantunganga di awak ipunné, ané berag tur dekil. Tusing nyemak yéh anggona masuhin muanné, lantas ngampakang jelanan malakar kampil bolong, ipun pesu. Disubané teked di sisi, jelananné malih unebanga. Di arep jelananné totonan ipun bengong, tur mabalik kuri. “Mé, tiang majalan. Melah nyen mémé jumah.” Ipun mapamait ngajak méméné ané enu sirep.

Ipun majalan ngarepin jalan ané enu peteng tur suwung. Batis kenawan lan kébotné saling langkungin. Tindakan ané enu bawak ngancan becatanga. Gagéson ipun nuut peteng ngliwatin telabah, menék tuun pangkung, tan kaalang. Limané tekek magisian ngisi punyan kayuné, pét pradé jalanné nyiring ambahina. Diastun maraga nak luh, nanging keneh ipunné ngalahang keneh nak muani.

Di tengah margi, ipun matemu ngajak i dedalu ané lakar ngumbara langit. Katak lan jangkriké nyapa pajalan ipunné. Sujatiné petengé totonan suba lakar énggal maganti. Nanging rasaanga baan Luh Santi nu majalan tengahing ratri, sangkaning genahé ditu tusing ada umah nang abungkul. Apabuin kanti lakar nepuk anak maclapatan.

Tondén ngendih matan ainé ipun suba teked di genahé ané katuju. Anaké ditu suba ramé pesan. Luh lan muani makumpul majajar sisin marginé, sahasa suba ngingetin genah ibi puan ané biasa tongosina. Luh Santi ngojog genahé di bucu kauh, genah anaké pesu mulih. Cara biasané ipun drika makebat uékan dus, mulisah betén di aspalé. Tusing cara anaké ané ada di samping ipun, ané negak ngarepin kranjangné maisi. Yén telah kranjangné sinah anaké totonan lakar marasa bagia. Yéning Luh Santi marasa mabalik. Yén suba misi piring bolong di arepné, mara ipun marasa bagia.

Ramé pesan pasliwer anaké liwat di arep ipunné. Luh Santi wantah bengong, nuléngékin anaké ané teka. Mapangapti ada ketélan ané ngisinin piring bolongné. Galahé majalan. Kanti endag tur kebus matan ainé, piringné enu puyung. Limané ané daki tuléngékanga uli marané teked, masi tusing ada ané ngisinin. Anaké ané liwat tuah manolih.

“Suba lén guminé jani. Manusané sugih arta, nanging lacur tekén rasa,” kéto Mén Limbur ané negak di sampingné mesuang reraosan. Mén Limbur anak daa lingsir, gaginané ngadep nyuh. Mén Limbur wantah timpalné Luh Santi sabilang wai di tongosé ditu. “Né mémé mara maan adepan tuah selaé tali, kondén atep baan di modal. Suba sayan kéweh alihan guminé jani. Bisa-bisa lakar mati makenta.” Mén Limbur nyambungin.

Luh Santi tusing masaut. Yéh peninggalané ngembeng, lantas ngetél masuhin pipin ipunné. Ketélané kaisep baan aspal ané suba sayan kebus. Kenehné sayan engsek, tur ringsek. Yéning ngantos tengai piring bolongé puyung, dija lakar ngalih pamelin isin basang? Apa lakar anggon meliang méménné ubad?

“Ngujang ngeling, Luh? Biasané, luh makenyem dogén?” Mén Limbur matakon, sambilanga nolih Luh Santi ané nguntuk, ngusap-ngusapin paninggalan ipunné. “Oh, piring ané puyung ené anggon iluh keneh?” Buin Mén Limbur nglanturang matakon.

Luh Santi tuah nguntul. Limané ané buuk, tusing buin natak cara dugasé mara teked, nganti ainé teka nyapa. Miribang suba leleh ipun natakang limané ané puyung. Kenehné jani nerawang makeber tusing karoan. Piring bolong di arepné sahasa buka mabibih tur makaukan.

“Luh, mémé ibuk. Mai mulih alih mémé. Mémé sing kuat. Mai alih mémé mulih. Mémé masi tusing las lakar ngalahin iluh padidi di guminé. Mai, Luh… mai!! Mai énggalin!” Piringé totonan tepukina pesu lima, lantas ngedeng awak ipunné.

 “Luh, mai énggalin malaib. Nyanan iluh kena ejuk. Mai énggalin malaib. Mai énggalin, Luh!” kéto piringé ngimbuhin munyiné.

Luh Santi makesyab, sagét limané Mén Limbur ngedeng ipun. Luh Santi bangun. Di sampingné makejang suba biur. Makejang pada malaib. Ada ané malaibang sisan dagangané ané enu abedik. Ada masi ané tuah malaibang awakné dogén, apang selamet tusing kena tangkep, dagangané kakutang. Polisi Pamong Prajané teka ngamanang dagang-dagang ané mamengkung. Matanja dagangan ané tusing nganutin tongos ané suba kacumawis baan pamréntahé. Polisiné masih lakar nangkep anak ané demen ngidih-idihin anak mablanja. Luh Santi malaib. Mén Limbur masih malaib. Nanging Mén Limbur tusing nyidang becat mlaib. Luh Santi mlaib tur makelid nyelepin tongos ané cupit. Disubané Luh Santi nyidang makelid, lacur Mén Limbur tusing nyidang ngelidang awakné. Ipun kena tangkep. Sisan dagangané penékanga ka montoré.

Luh Santi sedih. Yén tusing sangkaning nundunin déwékné dugas ngulayang ka anginné puyung, miribang suba ituni Mén Limbur nyidang malaib ngelidang déwékné.
“Luh, mai!”

Satondén montoré totonan majalan, Mén Limbur ngulap-ulap ngaukin déwékné. “Mai Luh!”

Luh Santi tusing bani nyagjagin Mén Limbur. Ipun takut kena tangkep. Mén Limbur makisi-kisi ngajak polisiné ané enu betén. Suud makisi-kisi polisiné totonan ngojogin Luh Santi. Luh Santi makelid di durin anaké ané mabalih Mén Limbur lan dagang-dagang ané lénan kena tangkep.

“Dija nak ceniké totonan?” kéto dingehanga baan Luh Santi. Luh Santi sayan jejeh. Takut lakar plaibanga. Batis ipunné ngejer tur ngetor.

“Né ada titipanga baan i mémé,” kéto polisiné totonan ngenjuhang piring bolong ané misi pipis selaé tali.

“Mémé Limbur….!” Luh Santi bangun, laut nguber. Nanging Mén Limbur suba plaibanga joh.

Ngetél yéh paninggalané Luh Santi. Jengah. Sangkaning déwékné Mén Limbur kena tangkep. Toliha pajalan montoré ané mlaibang Mén Limbur totonan sayan sawat. Yéh paninggalané iteh maembengan di selagan bulun matané ané daki. Pipis ané baanga baan Mén Limbur celepanga di takilané.

“Mé, tiang nyilih malu pipisé ené apang ada anggon meliang mémén tiangé ubad. Kayangé niki tiang ngulihang pipis méméné ené.” Kéto Luh Santi ngamikmik. Luh Santi jani malaib ngojogin apotik ané ada di pekené sisi kelod. Takut bani Luh Santi macelep. Bengong ipun di arep apotiké totonan.

“Wih, ngujang tukang idih-idihé dini nengil?” kéto naké truna ngliwat nyumbungang déwékné, sada nuding Luh Santi.

“Miribang lakar ngalih ubad setrés, ulian sing maan ngidih pipis,” kéto timpalné nyambungin. Sada mabriag kedék ajaka dadua.

“Éh nak buduh. Magedi iba…!! Né ada pipis 2000 anggon bekel mulih. Kema suba! Da ngoyong di malun tokon icangé. Ngaé kumel dogén.” kéto ada nak luh pesu uli tokoné. Raris nak luhé totonan ngentungin pipis duang tali, saha matudingan. Luh Santi nolih nak luhé totonan antuk rasa sedih lan pedih. Gedeg keneh ipuné nyenyahnyah. Wiréh sujatinné kema lakar meliang méméné ubad. Tusing ngidih pipis apabuin ngidih ubad.

Kudiang men, gedegné taananga. Mula saja, idup ipuné sawai-wai ka peken ngidih-idihin anak ané ngelah keneh welas asih. Boya ja sangkaning ipun lekig ngalih gaé. Nanging mula sangkaning kondén bisa nyemak gaé. Mémén ipunné sakit-sakitan. Bapan ipunné suba ngalahin dugas ipun mara mayusa atiban. Ento ngaénang ipun nyemak gaé dadi gegéndong.

Makelo ipun bengong. Piringé totonan buin dingehanga mesuang munyi. “Luh, mai mulih. Mémé suba tusing kuat. Mai énggalin abaang mémé ubad!”

Luh Santi ngwanénang déwék. Macelep ka tokoné totonan, nagih ubad sakit basang lan sakit sirah. Ngenjuhang pipis ané ada di takilané totonan. Tusing buka ané kenehanga, ané ngadepin parisolahné luung pisan. Nang abedik tusing ada mrasa enek tekain nak komel buka déwékné. Disubané pilé totonan gisina, lantas ngojog dagang nasi lakar anggona gapgapan mulih. Ipun malaib. Malaibin tongos ané tuni mlaibang Mén Limbur ngajak dagang-dagangé ané lénan ka kantor camat.

Luh Santi jani gagésonan nindakang batis lakar mulih. Jalanné ané tuuta ituni buin jani jekjeka. Sahasa tampak batis ipuné ané tuni, buin jani bakat bana ngenjekin. Tusing karambang panes aspalé buka bara apiné ngedih. Iteh ipun nindakang batisné. Menék tuun pangkung, telabah gedé duaka. Bagia rasané suba nyidang ngisiang ubad miwah nasi lakar enjuhina méméné.

“Mémé…tiang mulih. Ené suba abaang tiang mémé ubad. Mémé… mémé…!” Pindo pingtelu Luh Santi ngaukin méméné, nanging méméné tusing masaut.

“Mémé… mé.” Kocoka awak méméné, nanging méméné tileh ngidem tusing masaut.

“Mémé….”

Tatité ngrébék duur langité. Kerugé saling sautin, nyautin elingané Luh Santi ané tusing kasautin baan mémén ipunné. *

Wikana Seraya

Komentar