nusabali

Lén Désa Lén Perah

  • www.nusabali.com-len-desa-len-perah

Basangalas wed titiangé, lekad kalih kelih titiangé ring Susuan. Dumuné duk transportasi durung kadi mangkiné, nénten pati titiang ka Basangalas.

Rainan (kadi Galungan kalih Kuningan), piodalan (ring Pura Paibon utawi ring Pura Dalem), keni undangan (gama suka), majenukan (gama duka) wau nyaatang titiang ka Basangalas. Nyaatang pisan titiang ka Basangalas ring Karya Usaba ring Pura Désa, dwaning wénten sasolahan Rejang Kapuak, siosan ring meleng wit kepel ring jaba tengah. Rejang Kapuak kasolahang sang sané mataruna (aném-aném sané lanang-lanang) wantah ring Karya Usaba ring Pura Désa. Pangrejangan sané nganem sasih, wantah ring Radité Umanis Langkir kalih Soma Paing Langkir, aném-aném sané istri-istri (krandan) sané ngarejang; rejang ayah-ayah krama désa tiga likur (krama désa makatah tiga likur kuren sané ngayahang tanah duwén désa), katah rejangé wantah tiga likur. Ring pentaraané nénten pati titiang ka Basangalas. Kapah kawéyen, kadi baos bapan titiangé.

Ring Basangalas titiang ngeniang kecap baos sané nénten keniang titiang ring Susuan, makadi apa ketiya (minab mawit saking kecap baos apa kétona iya, entah apa katanya), nyén tiya (nyén ta iya, entah siapa dia), dija tiya (dija ta iya, entah di mana dia), raris wénten kecap baos lempuraan (bulur, sangat lapar, lambung kosong sehingga tidak ada lagi yang bisa dicerna), kalih ngararanin (mesib kadi ngalaranin, berakibat buruk). Wénten taler kecap baos sané durung sumeken kamanah antuk, kadi bekén kalih kalakon. Ring mababaosé, kecap baos bekén nénten naanin ngutang kecap baos kéto. Kéto bekén, tiang sing nawang. Minab mesib ring kecap baos kénto lakon, kadi sané naan piragin titiang baos misan titiangé ring Désa Sepang (Busungbiu, Buléléng). Kecap baos kalakon raris, ring panganggéané kadi dados papadan kecap baos 1. padahal 2. keterlaluan (ring Bahasa Indonésia/BI). Ugi paseringin titiang miragiang babaosan nyaman-nyaman titiangé ring Basangalas mangdané sida sumeken antuk titiang suksman kecap baos bekén, kalakon; taler mangdané makéhan titiang polih nuduk kecap baos sané durung keni rengaang titiang.

Sios ring Basangalas, sios taler ring Geriana Kauh (Duda Utara, Selat, Karangasem). Titiang ka Geriana Kauh ring Karya Usaba Goréng (aci ring Pura Puseh, Sasih Kalima) miwah Usaba Dodol (aci ring Pura Dalem, Sasih Kasanga). Nénten patiné titiang ka Geriana Kauh ngawinang durung pati titiang ngeniang kecap baos, among wau keni kecap baos katong, tengolong, miwah daratan. Katong punika aéng, kereng, luar biasa (BI); tengolong punika tanggung, tegen sareng kalih utawi rangkungan ring sareng kalih, gandar (BI); daratan (masolah ring sampuné kalinggihan) punika sasolahan kadi ngurek utawi ngunying masarana keris. Ngawitin titiang ka Geriana Kauh, panggihin titiang wénten daratan sareng pat, sané mangkin kantun malih asiki. Dumuné ring Geriana Kauh tunggil anak makurenan (masomahan) polih pungkusan (wasta) makurenan, ipun nénten malih kaséngin kadi duk kantun durung makurenan. Sané panggihin titiang kadi Mémé-Bapa Ledet, Mémé-Bapa Ramé, miwah Kaki-Dadong Rauh. Pungkuran raris, pungkusan makurenan nénten wénten piragin titiang. Majeritan raris nénten kantos nyumekenang wasta. Gedé, Bapa Gedé, Kaki Gedé wantah majeritan ring sané lanang; Luh, Mémé Luh, Dadong Luh wantah majeritan ring sané istri. Ring Sepang raris, Ayu ring nyeritin sané istri, Agung ring nyeritin sané lanang.

Nyaman titiangé ring Basangalas naanin ngedékin titiang wau titiang majarang “Pianak titiangé kantun alit-alit”. Kocap kadi ring Tanah Aji (delod Basangalasé), baos titiangé sané kadi asapunika kasengguh mantenin sanggah pagelahan, nyinggihang déwék. Papenga antuka titiang. “Pianak titiangé kantun cenik-cenik (cerik-cerik)”, kadi asapunika kocap ugin ipun. Kebit-kebitin titiang raris tulisan-tulisan titiangé, déwa ratun titiang, babar makéh pisan sané kadi asapunika, iwang ring sor-singgih basa. Maklebeh raris titiang, sapasira minab ring Bali sané sandang manggeh Prajuru Bahasa ring Bahasa Bali kadi Balai Bahasa ring Bahasa Indonésia mangdané Bahasa Baliné sida werdi kantos ka pungkur wekas? Punika pamekas katur ring Guru Rupaka dwaning Bahasa Bali wantah Bahasa Ibu?

Komang Berata

Komentar