nusabali

Bojog Ngandong Dedari

  • www.nusabali.com-bojog-ngandong-dedari

    Saking nguni gumanti mel-mael, sukeh-méweh, kelet-seket, katos-plontos, lot-sanglot, pait-makilit, pelit-sulit ring kulawargannyané tumbuh anak alit. Wantah sabatun buluan samatan wayang, siki-siki kémanten kayang-kayang. Bilih-bilih anak alit tegak purusa malih kelangang. Arang, makudang kadang déwa hyang, tan wénten micayang anak alit lanang. Ni Wayan Sotér tumbuh padidi, luh. Metuang pianak adiri manten, luh, Luh Mancuh. Luh Mancuh taler ngembas pianak asiki kletok, luh.

    “Nyén adané bajang jegég dauh umah benyaé to? Nyén ngelah panaké?”

    “Pragina galuh arja kulitné putih gading to?”
    “Aa.”
    “Oo, ia sing nu ngelah mémé bapa. Dadongné ngempu uli cerik kanti bajang jani. Adané Luh Putu Indah Permata Sari Déwi Ningsih.”
    “Aruh lantang malémbad adané. Sawai-wai nyén kaukina?”
    “Tu In.”
    “Méméné?”
    “Mén Tu In.”
    “Bapané?”
    “Pan Tu In.”
    “Dadongné?”
    “Dong Tu In.”
    “Kakné?”
    “?”
    “Kakné?”
    “Kak... arah... Cénk Blonk takonin!”
     Yadiastun mentik tumbuh asiki-asiki kémanten, tan banget dados pikobet kulawarga. Antuk tos keturunan jegégé ngonyang-onyang, ngantré anak lanang kantos sakadi nanjaang raga sanggup nyentanin, purun nyeburin dados sentana.
    “Tiang nyak dadi sentana, Dong.” Janji I Dagdag.
    “Gampang Dong. Dadi sentana sing masalah.” Sumpah I Kélor.
    “Liu ajak cang manyama, cang sanggup dadi sentana, Dong.” Sumanggup I Cemcem.
    “Diapin iyang pragusti, iyang lasia nyeburin mai sing éngkén Dong.” Gusti Kompiang sareng magarang.
“Cang baluan siang ngelah panak. Cang ba berpengalaman mimpin rumah tangga, sing rugi ba Dadong nganggon cang sentana. Gugu ja cang.” I Regig nyombongang déwék.

    Janji, sumpah, sobaya, samaya, sanggup ngecor kadi pancoran sarahina-rahina tan kendor. Ngéndah pélag sesanggupan ki jalu para lanangé kadilap kasmaran dahana. Tan sugih tan lacur, tan jaba tan ménak, tan truna tan baluan, major-joran nyanggupin dados sentana, ngawé Dong Tu In, jagi cager molih milih sentana nyeburin ring karang. Karang sikut satak kulawarga, karang duang tebih Tu In. Duk rumasa malawar gerang cager, élah aluh polih sentana, tan panantara pikobet, sakit ati, malah nibénin. Tu In ngrorod, Gdé Gimbal ngadut sabuk Ki Maling Maguna, wanén sida mlaibin bungan désané.   

    Dobel sakit atin Dong Tu In. Kapertama, Tu In kasayangang pisan, bungan umah, kusuman natah, pangéman manah, kanggén paglantingan urip kawekasan. Kacagerang ngalih sentana, malah ipun mlaib ngantén tan pakarana, ngalahin embah, ngalahin tanah, ngalahin umah, ngalahin sanggah. Kaping kalih, nyicing galak Dong Tu In ring I Gdé Gimbal. Kulit kakah kerud badeng sengeh, gidat ngonjol, gigi jongoh, bibih munjuh, bok gimbal, tan ngelah gaé tetep. Persis sakadi bruagan Délem Cenk Blonk, doh doh doh doh dooohhh..., tan cocok, tan sandang sareng Tu In masanding. Kulit alus mulus kuning langsat, mua nyampuah, paningalan celing, bok selem lantang, pragina arja kasub. Dong Tu In ngandéang Tu In ajak Gdé Gimbal kadi tanah lan langit, beauty and the beast, bojog ngandong dedari.
    Dong Tu In uning asliaban Gdé Gimbal, nanging anaké lingsir tan madaya yéning cucunnyané magegélan sareng Gdé Gimbal. Tan naenang kapanggih rérad-rérod, tan panantara jag ngantén. Minab Tu In sampun manyet yéning dadongnyané tan pacang setuju, napi Tu In keni lengis colék.

Antuk gedegnyané tan kadi-kadi, saking bongkol kantos ka muncuk, wastu tan terima, tan kadadosang Tu In mabakti mapamit ring sanggah sadaweg ipun masakapan. Antén lan krama nyama sané nutug saking sajoh-joh gumi kandeg ring bungas rurungé tan kadadosang ngliwat, napimalih pacang macelep ka umahnyané.

    “Yan nyak benya trus ngoyong jumah, ané lénan mabalik mulih, mara benya dadi liwat rurung macelep mulih!”
    “Cang kan suba ngantén dong, né kurenan cangé.”
    “Da cang orina kéto! Yan nyak Nyi ngugu mucin Dadongé, dadi mulih. Yan sing, kema atag makejang dané ngajak nyi mabalik mulih!”
    Séh-sumeléh panglingsir, manggala nuturin Dadong Tu In mangda las ngicénin Tu In sareng Gdé Gimbal mabakti mapamit ring sanggah. Durung labuh raos panglingsiré sampun kacawis katambakin, jeg tan dados. Pamuput makasami rombongan pangantin mawali, tan sida sakadi tetujon.
    “Sanun jlema tua né nu idup, da iba ngarep bisa macelep ka umah wakéné. Apabuin kanti macelep ka sanggah mabakti.”
    Kruna, lengkara, basa ka basa sakadi wawu nyihnayang pisan tan kadi-kadi pedih Dong Tu In, sakadi tan sida antuk nambakang. Tan siki kalih timpal-timpalnyané paturu lingsir nuturin Dong Tu In mangda nguleh-ulehang, maleh-malehang ring kahanan cucu wantah asiki punika. Nanging sami mental tan mintulin.
    Bulan-bulanan ngadut pedih, boya ngenduk-ngendukang, boya ngenduh-ngenduhang, malah sayan-sayan ngendih-ngendihang. Pitutur pawekas-wekas sameton tiosan, boya ja sida mecikang, malah sayan mecukang. Ring judi kelesang, kabaos jainé sampun mati, tan dados ganti-ginanti tindih, tan sida utak-atik malih.
    Gdé Gimbal sareng Tu In sampun tan nyanggupin nagingin acara on air ring televisi, nanging sangkaning ngidih olas sang produsér ring ipun, kadagingin taler. Ipun kémad kimud nlatarang indik ngantén ipuné tan polih restu saking kulawarga daa. Sinambi masanekan saha ngurut-urut, niman-niman, ngatepin kuping Gdé Gimbal ring bobot Tu In sampun nampih sia bulan.
    “Luh, kénkén ya panadin idupé manian, ngantén sing maan restu sing dadi mapamit?”
    “Kudiang men, kadung Dadong kekeh kukuh kéto?”
    “To suba pikir Beli. Kadén di subané Luh beling, Dadong nyak ngendukang.”
    “Kéto suba kakuné Dadong, Beli.”
    “Nah, kanggoang malu kéné, kénkénang men bin?”
    “Nah Beli.”
    “Nyesel Luh ngantén ajak Beli?”
    “Ngudiang nyelesang kéto. Sing ada waktu bin maselselan. Né panaké mulai itungang, siap-siapin apa ja luiré! Bin abulan gén kal lekad.”
    “Mudah-mudahan di subané panaké lekad, Dadong nyak ngendukang bin bedik Luh!”    Jakti embas taler anaké alit. Tan kadi-kadi seneng manah Gdé Gimbal Luh Tu In ngamolih pikolih bukti kasutresnan sareng kalih. Madulur sebet taler samatra manahnyané, duaning anaké alit embas wénten sané tan pas. Lima lan batis anaké alit cacad, nénten leser, sakadi béngkok maplékosan akidik.

    Duk kekanténannyané ngatrayang yén Tu In sampun ngembas anak alit ngarep mangda Dong Tu In ngicéin restu santukan sampun wénten cucu, Dong Tu In biasa-biasa manten. Lega ja ten, sebet taler nénten.

    “Nah depang. Cang sing ada urusan bin jak jlema totonan. Cang suba liu ngelah cucu sampingan. Cang ba masé ningeh orta, panak iané cacad. Padalem anaké cerik sing ngelah pelih apa-apa dadi menderita. To suba hasilné nganggoang kita. Mamengkeng, mamengkung, kéné suba panadiné, bojog ngandong dedari.”

I Madé Suarsa embas ring Banjar Gelulung, Désa lan Kecamatan Sukawati, Gianyar tanggal 15 Méi 1954. Putra kaping kalih saking pitung diri manyama-adi tugelan saking pangawi Sastra Bali Anyar Madé Sanggra. Makudang-kudang Sastra Bali Purwa (geguritan, kidung, kekawin) lan Sastra Bali Anyar (puisi, prosa liris/ganda suri, cerpén/carita cutet) sampun sida karipta. Pupulan Puisi Bali Anyar Ang Ah lan Ah Ang ngamolihang Hadiah Rancagé 2005; Pupulan Cerpén Bali Anyar Gedé Ombak Gedé Angin ngamolihang Hadiah Rancagé 2007; ngamolihang Penghargaan Dharma Kusuma Pemerintah Provinsi Bali warsa 2019. *

I Madé Suarsa

Komentar